De reis van de held (The hero's journey)

Het bedenken van een verhaal kan voor veel mensen een stap in het duister zijn, zonder enige structuur of houvast personages creëren die op hun beurt verschillende avonturen beleven, het is niet altijd eenvoudig. Joseph Campbell beschrijft in zijn boek “A hero with a thousand faces” een soort van patroon dat in iedere mythe, sprookje of verhaal terugkeert. Christopher Vogler werd hierdoor geïnspireerd om dit patroon te gebruiken als methode om verhalen te schrijven, in zijn boek “The writers journey” beschrijft Vogler hoe deze methode kan gebruikt worden om zowel bekende films te analyseren maar ook om zelf nieuwe films, toneelstukken of eender welke vorm van verhalen te creëren.

Hieronder volgt een korte beschrijving van de weg die “de held” in een verhaal aflegt. Belangrijk is om de term Held zeer ruim te beschouwen, want de held in een verhaal kan zowel man of vrouw zijn en hoeft zeker niet altijd een held in de letterlijke zin van het woord te zijn, het is eerder een uitdrukking die gebruikt wordt om de protagonist in het verhaal aan te duiden. Ook is het belangrijk om de fasen van deze reis in de ruimste zin te proberen te interpreteren, het zijn erg nuttige richtlijnen, maar mogen geen beperking in fantasie of mogelijkheden vormen.   Probeer gerust zelf deze stadia te projecteren op films, boeken of toneelstukken die je kent en je zult ontdekken dat deze methode erg ruim toe te passen valt op ieder verhaal. Ter verduidelijking wordt hieronder steeds een deel uit Hamlet van Shakespeare als voorbeeld gebruikt.

De gewone wereld

Voor de reis van de held begint moet er eerst getoond worden hoe de gewone wereld van deze held eruitziet. Het is de dagdagelijkse situatie van het hoofdpersonage, dit is hoe de protagonist zijn leven gewoon is met alle voor- en nadelen die daarbij horen. Het is niet zo dat iedere protagonist aan de start van een verhaal een luxeleventje leidt, het kan zelfs perfect zijn dat de held van het verhaal bij aanvang de grootste miserie meemaakt die iemand maar kan bedenken. De gewone wereld is dus een momentopname van de leefwereld van de protagonist aan de start van het verhaal.

De gewone wereld van Hamlet wordt geïntroduceerd in het begin van het stuk. Hamlet is een jonge prins van Denemarken, rouwend om de recente dood van zijn vader. Hij wordt geconfronteerd met de nieuwe realiteit van zijn vader's dood en zijn moeder's snelle hertrouwen met zijn oom Claudius.​

De roep

De gewone wereld van de held wordt verstoord, er is een aanleiding waardoor het hoofdpersonage op avontuur moet. Dit avontuur kan zowel letterlijk een reis naar een andere locatie zijn maar kan net zo goed een innerlijke reis zijn. In beide gevallen is er een verandering nodig. In andere lectuur wordt deze roep ook wel het stimulerend voorval genoemd. Dit is een niet te negeren gebeurtenis waarmee de protagonist in het avontuur wordt gezogen.

De roep tot avontuur voor Hamlet komt wanneer hij de geest van zijn overleden vader ontmoet. De geest onthult dat koning Hamlet is vermoord door Claudius, en hij roept Hamlet op om wraak te nemen op zijn moordenaar.​

De weigering

In eerste instantie probeert de held de roep te weerstaan en het avontuur niet aan te gaan. Het kan ook voorvallen dat de held de reis wel wil aangaan maar wordt tegengehouden door een derde persoon of een situatie.

Hamlet weigert niet meteen om de roep tot wraak aan te nemen, maar hij twijfelt en worstelt met de waarheid van de geest en de morele implicaties van wraak nemen.​

De mentor

In dit stadium wordt de held aangemoedigd door een wijze persoon die hem de nodige middelen en kennis meegeeft om zijn reis aan te gaan, de mentor zal het hoofdpersonage uiteindelijk de wonderlijke wereld inloodsen. Belangrijk hierbij is dat de mentor niet noodzakelijk als sympathiek hoeft gezien te worden door de toeschouwer.

De mentorfiguur in "Hamlet" kan worden gezien in de persoon van de geest van koning Hamlet. Hij geeft Hamlet de informatie en aanmoediging die hij nodig heeft om de waarheid te achterhalen en actie te ondernemen.​

De drempel

Dit is het punt waarop de held het eigenlijke avontuur aangaat, de reis van het hoofdpersonage vangt aan. De protagonist heeft alle twijfels over boord gegooid en gewapend met de moed en de kennis die hij nodig heeft om het avontuur aan te gaan verlaat hij zijn vertrouwde veilige omgeving. Deze omgeving mag zoals al eerder aangehaald erg ruim geïnterpreteerd worden en hoeft niet noodzakelijk een fysieke omgeving te zijn. Het schip zet zeil, de trein vertrekt, de romance begint.

Hamlet gaat de drempel over wanneer hij besluit te doen alsof hij waanzinnig is om zijn ware bedoelingen te verbergen. Hij begint zijn plan om de waarheid te achterhalen en de schuld van Claudius te bewijzen.​

Vrienden, vijanden, tests

Eens de reis van onze held is begonnen duiken er al snel nieuwe personages op en nieuwe uitdagingen. Het hoofdpersonage stapt onderweg bijvoorbeeld een café binnen en ontmoet nieuwe mensen, deze kunnen vrienden of vijanden zijn. Maar niet alle ontmoetingen gebeuren uiteraard op een bijzondere locatie, soms gebeurt dit gewoon onderweg. In het geval van een romantisch toneelstuk kan deze ontmoeting ook iemand van de schoonfamilie zijn die plots kennis komt maken, in dit geval hoeft de protagonist niet noodzakelijk een letterlijke reis te ondergaan maar kunnen deze ontmoetingen plaatsvinden op dezelfde plaats als waar het verhaal startte, maar eerder wijzen op een nieuwe fase in de leefwereld van het hoofdpersonage.

Hamlet ontmoet nieuwe personages zoals Polonius, Ophelia, Rosencrantz en Guildenstern, die vrienden of vijanden kunnen zijn. Hij wordt ook geconfronteerd met uitdagingen, zoals het spelen van de gek en het ontdekken van de waarheid achter de dood van zijn vader.​

Naderen van de grot

Het hoofdpersonage nadert in deze fase het object van zijn queeste. Dit kan een ontdekkingsreiziger zijn die letterlijk de grot nadert waar de schat zich bevindt. Maar evengoed kan dit het naderen zijn van het hoofdkwartier van de slechterik in het verhaal. Ook kan dit in romantischer opzicht de voorbereiding zijn op een huwelijksaanzoek. In deze fase neemt het hoofdpersonage vaak de tijd om plannen te smeden en zich voor te bereiden.

Dit zou het moment kunnen zijn waarop Hamlet ontdekt dat Claudius schuldig is aan de moord op zijn vader en de omvang van zijn wraakplannen begrijpt.

​De beproeving

Dit is de confrontatie waar de hele reis naartoe heeft geleid. De held komt oog in oog te staan met zijn ultieme beproeving. Het is een donker moment in de voorstelling waarin de toeschouwer niet weet of de held het al dan niet zal overleven. In sommige verhalen kan dit letterlijk een geval van leven of dood zijn maar het hoeft niet altijd zo dramatisch te zijn. In een romantische film is dit het moment waarin de relatie tussen het hoofdpersonage en zijn geliefde op de proef wordt gesteld, overleefd de relatie deze fase of gaan de twee voorgoed uit elkaar?

De beproeving in "Hamlet" kan worden gezien als de confrontatie tussen Hamlet en Claudius in de toneelscène waarin Hamlet een stuk opvoert dat de moord van zijn vader nabootst om Claudius' schuld bloot te leggen.​

Beloning

Dit is het moment waarop de held de schat heeft gevonden. Deze schat kan letterlijke rijkdom zijn maar kan evengoed symbool staan voor waarheid of wijsheid. De held heeft iets geleerd uit zijn avonturen. Deze fase is ook het moment waarop het hoofdpersonage vrede sluit na een lang aanslepend dispuut.

De beloning voor Hamlet is het verkrijgen van bewijs van Claudius' schuld. Dit geeft hem de voldoening van het kennen van de waarheid en de mogelijkheid om wraak te nemen.​

De weg terug

De beloning is ontvangen maar de held bevindt zich nog steeds buiten zijn vertrouwde omgeving. Het hoofdpersonage moet in deze fase de consequenties dragen voor de aangegane beproeving. Als de protagonist in de vorige fase nog geen vrede heeft gesloten met de antagonist kan dit het moment zijn waarop die laatste de achtervolging inzet. Dit is ook het moment waarop het hoofdpersonage de beslissing neemt om terug te keren naar de gewone wereld, ook al zal deze nooit meer helemaal hetzelfde zijn na deze reis.

Hamlet keert terug naar de gewone wereld, maar zijn acties hebben ernstige gevolgen. Claudius ontdekt zijn ware bedoelingen en plant een reeks gebeurtenissen om hem te elimineren.​

Verrijzenis

In vroegere tijden moesten helden gereinigd worden voor zij de gewone wereld weer konden betreden omdat zij bloed aan hun handen hadden. Vertaald naar een hedendaagse verhaalstructuur is dit het moment waarop de held voor een laatste keer op de proef wordt gesteld, een soort eindexamen waarin hij laat zien dat hij de wijsheden die hij verworven heeft bij de beproeving ook daadwerkelijk heeft verworven. Dit kan een tweede beproeving vormen waarbij de held opnieuw een gevecht aangaat met de antagonist voor deze voorgoed wordt verslagen. Maar in een minder dramatische context kan dit een tweede beproeving vormen van bijvoorbeeld een relatie.

Hamlet ondergaat een tweede beproeving wanneer hij naar Engeland wordt gestuurd en moet ontsnappen aan een complot om hem te doden. Hij overwint deze beproeving en keert terug naar Denemarken.

​Thuis met het elixir

Het verhaal wordt afgesloten met een held die terugkeert naar de gewone wereld, maar de gehele reis is zinloos geweest als er geen elixir, schat, wijsheid of waarheid is meegekomen na deze reis. Deze nieuwe inzichten maken dat de gewone wereld voorgoed veranderd is na de reis van onze held.​De reis van de held is één manier om een verhaal of toneelstuk te structureren, hou er echter wel rekening mee dat niet noodzakelijk alle fasen van deze reis in elk verhaal aan bod moeten komen, ze bieden echter wel een prima houvast om een verhaal vorm te geven. Er zijn echter ook andere manieren om een verhaal en in het bijzonder een toneelstuk te structureren.

Het einde van "Hamlet" laat zien dat de gewone wereld van Denemarken is veranderd. Vele personages zijn gestorven als gevolg van de gebeurtenissen, en de heerschappij over Denemarken verandert vanwege de onthullingen en acties van Hamlet.

Hoewel "Hamlet" niet perfect in elk aspect van de heldenreis past, zijn veel van deze elementen wel duidelijk aanwezig in het verhaal en dragen ze bij aan de complexiteit van het karakter van Hamlet en de gebeurtenissen die zich ontvouwen.

Lees ook! Personages in een toneelstuk, protagonist en antagonist...