Toneelschrijver, waar theater tot leven komt.
Een toneelstuk opmaken in Word.
Een gids naar de perfecte lay-out.
Hieronder vind je een gids om jouw toneeltekst een professionele uitstraling te geven met een duidelijke, overzichtelijke lay-out. Ik hoor je denken, “Waarom zou ik al die moeite steken in een goed opgemaakte toneeltekst als het publiek hem nooit te zien krijgt, het gaat toch tenslotte om de inhoud?” En daar kan ik je gelijk in geven. Maar er zijn een aantal goede redenen waarom je het kan overwegen.
Lees ook! Toneelstukken schrijven, een online cursus.
Waarom je toneelstuk voorzien van een professionele lay-out?
Met deze standaard opmaak is het voor de scriptlezer, die tenslotte beslist of een stuk al dan niet gespeeld wordt, eenvoudig in te schatten hoelang een toneelstuk ongeveer duurt. Met onderstaande opmaak wordt ongeveer gerekend dat iedere bladzijde één minuut speltijd in beslag neemt. Met deze opmaak is het eenvoudig om alle onderdelen van een toneeltekst te onderscheiden, lezen en begrijpen. Met deze opmaak maak je meteen een professionele indruk. “Hoe goed kan een toneelschrijver zijn als hij zijn tekst niet netjes kan opmaken?” zal er gedacht worden. Het klinkt hard, en houdt natuurlijk geen steek, maar het is in vele gevallen wel de realiteit. Als je een eindwerk indient op school wordt er ook verwacht dat dit netjes is opgemaakt, hoewel het uiteindelijk om de inhoud gaat.
Welke software gebruiken om je toneeltekst op te maken?
Waar vroeger een toneelschrijver nog aan de slag moest met pen en papier, of in latere tijden met een typmachine, zijn de theaterauteurs van nu rotverwend met alle mogelijkheden die ze ter beschikking hebben. Er bestaan verschillende programma’s waarmee een toneeltekst kan worden geschreven.
Final draft
Deze software is als het ware de heilige graal voor scriptschrijvers, hij is speciaal ontworpen om op een relatief eenvoudige manier een script te schrijven en dit automatisch te voorzien van een perfecte lay-out. Er zijn echter ook enkele nadelen aan dit programma. Een eerste is de torenhoge kostprijs, wanneer je toneelschrijven eerder als hobby ziet, kan dit een serieuze domper op de feestvreugde zijn. Een ander nadeel is dat momenteel final draft nog niet beschikt over een Nederlandse versie, en dit kan bij gebrek aan een spellingscontrole een enorme handicap zijn.
Celtx
Deze gratis software biedt een aantal mogelijkheden van andere commerciële programma’s. Aangezien andere betalende programma’s minder goed bruikbaar zijn om toneelteksten mee te schrijven kan dit gratis programma het proberen waard zijn.
Movie magic screenwriter
De grootste concurrent van Final Draft is deze Movie magic screenwriter, hoewel dit programma oorspronkelijk bedoeld is om filmscripts mee op te maken bevat het ook een aantal prima theater templates. Ook hier is de prijs een grote hinderpaal.
Word
Mijn favoriet blijft echter Word, aangezien dit programma bij de meesten stevig is ingeburgerd en daarom ook vaak wordt gebruikt om toneelteksten mee te schrijven. Mijn computer staat vol met toneelstukken die geschreven zijn in Word en mits de nodige instellingen is het bijna kinderspel om deze teksten te voorzien van een professionele lay-out. Maar ook voor het schrijven van nieuwe teksten in deze opmaak, is Word de ideale software die u wellicht al in uw bezit hebt.
De perfecte opmaak voor een toneelstuk.
Hieronder vind je een aantal regels die je zullen helpen bij het opmaken van jouw theatertekst, wanneer je bepaalde beschrijvingen niet duidelijk vindt, of je hebt geen zin om jouw instellingen bij Word helemaal om te gooien, dan kan je onderaan deze pagina een gratis template downloaden dat je kan gebruiken om jouw eigen toneeltekst te voorzien van de perfecte opmaak.
De basis
Het papier dat je het beste gebruikt is een A4-formaat, en dit wordt bedrukt met zwarte inkt. Dit klinkt voorlopig nog erg logisch, niet?
Het ideale lettertype om een toneeltekst mee te schrijven is Courier New met een tekengrootte van 12, de hele tekst wordt in dit lettertype opgemaakt, zonder uitzonderingen.
Titelpagina
Voor we nog maar één letter gaan plaatsen op deze pagina moeten we eerst de marges hiervoor instellen. Hoewel niet elke versie van Word dezelfde is kan u deze instellingen meestal vinden onder indeling/marges. Deze zijn boven:8,89; onder:2,54; links:10,16; rechts:2,54.
De titel wordt volledig in hoofdletters gedrukt 8,89 cm van de bovenkant van de pagina en 10,16 cm van de linker zijkant. Met de ingestelde marges zal dit automatisch zo geplaatst worden.
Twee witregels onder de titel volgt een doorlopende lijn die even lang is als de titel.
Twee witregels onder deze lijn volgt een korte beschrijving van het toneelstuk “Een Komedie In Drie Bedrijven” iedere eerste letter van elk woord wordt hier in een hoofdletter geplaatst.
Twee witregels onder deze beschrijving volgt het woord "door". Hier worden geen hoofdletters gebruikt.
Twee witregels hieronder wordt de naam van de toneelschrijver geplaatst.
Als dit toneelstuk geregistreerd staat worden in de linker onderhoek deze gegevens vermeld, in de rechter onderhoek komen vervolgens de gegevens van de auteur, uitgezonderd de naam aangezien deze al vermeld staat.
De titelpagina wordt niet genummerd.
Als alles goed is zou u nu een vergelijkbare lay-out moeten hebben als in het onderstaande voorbeeld/template.
Om de marges en instellingen enkel te behouden op de eerste pagina, en de volgende pagina’s een andere opmaak te geven plaatst u een eindemarkering –> volgende pagina. Onderaan de titelpagina. Deze instellingen vindt u meestal terug in indeling/eindemarkeringen.
Dramatis personae pagina
De marges op deze pagina zijn boven:2,54; onder:2,54; links:3,81; rechts:2,54.
Bovenaan de pagina gecentreerd staan de woorden Dramatis Personae, deze worden onderlijnd. En beginnen beiden met een hoofdletter.
Twee witregels lager volgt de naam van het eerste personage, dit wordt onderlijnd en gevolgd door een dubbelepunt. Al de namen worden geplaatst in de linker marge. Achter het dubbelepunt volgen een aantal tabs naar keuze om vervolgens een beschrijving van de personages te plaatsen.
Op de komende pagina’s kan er een korte inhoud, decorbeschrijving etc. Toegevoegd worden, de titels behouden dezelfde opmaak als de Dramatis Personae.
Als u twijfelt neem dan zeker een kijkje naar het voorbeeld onderaan deze pagina. Na deze sectie plaatst u opnieuw een eindemarkering.
Tekstpagina’s
De pagina’s die er pas echt toedoen zijn deze waar u uw prachtige dialogen kan plaatsen. Om het verschil duidelijk te maken tussen dialoog, personages, acties enzovoort hebben al deze elementen een eigen opmaak. Hieronder vindt u een beschrijving van deze opmaak, wanneer u deze heeft toegepast kan u deze toevoegen aan de stijlen via het deelvenster stijlen, zo kan u net zoals u een titel zou selecteren uit dit venster de juiste opmaak later eenvoudig toevoegen aan de geselecteerde teksten.
De marges van deze pagina zijn boven:2,54; onder:2,54; links:3,81; rechts:2,54.
Paginanummering
Vanaf de eerste tekstpagina begint ook de paginanummering, wanneer uw toneelstuk verschillende bedrijven telt dan kan u deze nummeren met een Romeins cijfer gevolgd door de pagina in dit bedrijf. Bijvoorbeeld I-1 of op de vijfde pagina van het tweede bedrijf II-5. Door het toevoegen van eindmarkeringen kan u dit eenvoudig verwezenlijken. In het voorbeeld hieronder zijn deze instellingen al voorzien.
Bedrijf en scène aanduiding
Bij de start van ieder bedrijf of iedere scène worden deze aanduidingen gebruikt. Ze worden voorzien van een links inspringing van 6,35 cm. De aanduiding van een bedrijf wordt volledig in hoofdletters geplaatst en onderlijnd. De aanduiding van een scène bevindt zich twee witregels onder deze van het bedrijf, wordt ook onderlijnd maar wordt in kleine letter geschreven.
Scène introductie
Bij aanvang van iedere scène kan een korte introductie gegeven worden met wat er te zien is op het podium. Deze introductie wordt twee witregels onder de scèneaanduiding geplaatst, ze wordt voorzien van een links inspringing van 6,6 cm. Wanneer er namen van personages in deze introductie voorkomen worden deze volledig in hoofdletter geschreven.
Personages
De namen van de personages worden volledig in hoofdletters geschreven en hebben een inspringing van 6,35 cm. Na de naam van een personage volgt er nooit een witregel. Na de naam van een personage volgt er steeds een dialoog of een korte actiebeschrijving indien dit nodig is.
Dialoog
Dit is het enige element dat van de linker marge doorloopt tot de rechtermarge. In een dialoog komen er nooit witregels en wordt er ook geen gebruik gemaakt van afkappingstekens.
Actiebeschrijvingen
De actiebeschrijvingen worden steeds tussen haakjes geplaatst en hebben een linksinspringing van 3,18 cm en een rechtsinspringing van 1,3 cm. Wanneer er namen van personages in deze beschrijving voorkomen worden deze volledig in hoofdletters geplaatst. Indien deze beschrijving rechtstreeks verband houdt met een dialoog worden er geen witregels geplaatst. Indien de beschrijving losstaat van een dialoog wordt deze voorafgegaan en gevolgd door een witregel.
Doek, Donkerslag, en einde aanduidingen
Deze aanduidingen staan aan het einde van een scène, bedrijf of toneelstuk. Ze worden tussen haakjes geplaatst, zijn volledig in hoofdletters geschreven en hebben een linksinspringing van 6,35 cm. Ze worden steeds voorafgegaan en gevolgd door een witregel.
Als je bovenstaande instructie goed hebt opgevolgd dan ben je nu in de mogelijkheid om jouw toneeltekst te voorzien van een professionele, overzichtelijke lay-out. Hieronder vindt je een voorbeeld/template waar alle bovenstaande elementen terugkomen. Je kan dit voorbeeld gebruiken om jouw eigen toneeltekst vorm te geven. Veel succes.